1956 Marek Hłasko - Марек Хласко Krzyż Drzwi zgrzytnęły i do celi wszedł strażnik. Był to jegomość wysoki i chudy; cerę miał ziemistą i oczy wiecznie podkrążone, gdyż cierpiał na wątrobę - wiedzieli o tym wszyscy ci, którzy siedzieli tu dłużej; on sam często uskarżał się w głos. Strażnik chrząknął głośno. Człowiek siedzący na pryczy spojrzał na niego z wyczekiwaniem. - Rodzice przyjechali - powiedział strażnik. Głos jego brzmiał nosowo. - Trzeba się iść pożegnać. Siedzący na pryczy milczał. Oglądał swoje ręce; dłonie miał wielkie, grube, o spękanych palcach. Ręce takie na pierwszy rzut oka wydają się niezgrabne i do niczego właściwie nieprzydatne; trzeba je dopiero zobaczyć przy pracy, aby przekonać się, ilu rzeczy potrafią dokonać. - Tak - powtórzył strażnik i przestąpił z nogi na nogę. - Trzeba się iść pożegnać. Oni czekają już od rana, przyjechali pierwszym pociągiem. Siedzący wstał i wyprostował się. Był wysoki i krępy, twarz miał okrągłą; ostrzyżone przy skórze ciemne włosy czyniły ją jeszcze bardziej podobną do kuli. - Zimno dzisiaj? - zapytał. Począł rozcierać dłonie. - Nie będziemy przechodzić przez podwórko - powiedział strażnik. Wykonał uspokajający ruch ręką. - Po prostu zejdziemy na dół. Oni tam czekają. Wyszli na korytarz. Strażnik zamknął drzwi. Poczęli iść korytarzem; więzień szedł przodem i swoje ogromne dłonie założył do tyłu. Naprzeciw nim szli dwaj więźniowie trzymając w rękach kubły. Jeden z nich machnął ręką do prowadzonego i zmrużywszy oko, rzekł: - Jak się masz, gospodarzu. - K. S. - powiedział strażnik. - Nie rozmawiać. Niosący kubeł gwizdnął. Poszli dalej. Człowiek o okrągłej głowie zapytał: - Nie wyjdę już na podwórko, co? - Chyba nie - odparł strażnik. Miał męczeński wyraz twarzy; już od rana czuł, że czeka go wściekły atak wątroby. Skręcili w następny korytarz i szli bardzo wolno, gdyż więzień ostatnio mało chodził i bolały go nogi obute w ciężkie drewniaki. Syczał więc i potykał się. W pewnym momencie powiedział: - Pieką mnie nogi straszne. - Och - rzekł strażnik. Wzruszył ramionami. - To już niedaleko. Więzień mruknął; starał się stąpać bokiem. Patrzył z uporem na ściany i po chwili rzekł: - Żarówka się przepaliła. - Gdzie? - zapytał strażnik. Przystanęli. - Tam - rzekł więzień i uniósł do góry swoją ogromną dłoń. Strażnik spojrzał. Istotnie - jedna z żarówek rozświetlających korytarz nie świeciła. Strażnik pokiwał głową. - No i powiedz pan sam - rzekł. - Czy to są żarówki? Mój zięć kupił w zeszłym tygodniu trzy, to dwie się od razu przepaliły. Poszedł do sklepu i chciał wymienić, a tam mu mówią: „Co pan, śmieszny? Czy to nasza wina? Takie dają, to takie sprzedajemy...” Z żarówkami teraz bieda. - Ile kosztuje żarówka? - Nawet nie wiem - powiedział z zakłopotaniem strażnik. I nagle zapytał podejrzliwie: - A dlaczego? - Tak sobie. Strażnik popatrzył na niego uważnie i rzekł z gniewem. - Idziemy, idziemy. Co pan - żarty gra? - Szli dalej wzdłuż zamkniętych drzwi. Przy samej klatce schodowej dyżurni więźniowie myli korytarz. Szorowali z hałasem szczotkami osadzonymi na krótkich trzonkach; pachniało szarym mydłem i gorącą wodą. Kiedy przechodzili, jeden z nich podniósł spoconą twarz i szepnął: - Koleś, rzuć fajkę, na wypisce ci oddam. - K. S. - powiedział strażnik. - Nie rozmawiać. - Nikt przecież nic nie mówi - rzekł myjący podłogę. - Czy ja co mówię, do cholery? Przecież nie mówię... - rzucił z hałasem szczotkę i odstawił wiadra: strażnik z okrągłogłowym przeszli. Więzień znów stąpnął nieostrożnie i syknął. - Już, już - rzekł uspokajająco strażnik. - To naprawdę już blisko. Weszli do kancelarii, a potem przeszli do izby, gdzie czekali rodzice więźnia. Na widok wchodzącego podnieśli się z ławki. - Można się przywitać - rzekł strażnik i na jego chudej twarzy ukazało się coś, co mogło być uważane za uśmiech, lecz tylko przez tych, którzy znali jego chorobę. - Można siedzieć. - Poprawił pas z ciężkim pistoletem i usiadł na krześle pod oknem. Więzień stał pośrodku izby i mrugał oczami; było tu o wiele jaśniej niż w celi, gdzie przebywał dotychczas. Następnie podszedł do rodziców; najpierw pocałował w rękę ojca i następnie matkę. - To dzisiaj rano przyjechaliście? - zapytał? - Ano, tak - rzekł ojciec. Był potężny i wysoki, kark wylewał mu się z przyciasnego kołnierzyka; głos miał donośny, nawet teraz - kiedy nie wiadomo czemu starał się mówić szeptem. Syn nie był do niego podobny; ani z wyglądu, ani z zachowania. - Jechaliśmy całą noc do ciebie - powiedział surowo ojciec. - Z przesiadką w Jodłowie? - Teraz - powiedziała matka - trzeba się przesiadać w Rostaszewie. - Uhm - mruknął więzień. Starał się usadowić, aby nogi jego odpoczęły nieco. Oparł się palcami o ścianę i nogi wysunął przed siebie. I nagle serce jego poczęło bić mocno: zląkł się, że ojciec - człowiek bardzo surowy - każe mu wstać i rozmawiać na stojący, gdyż nie lubił, aby dzieci przemawiały do niego bez szacunku. Więzień przypomniał sobie o tym i zagadał szybko: - A jak tam u Sidorowicza? - U Sidorowicza? - powtórzył z namysłem ojciec. Milczał przez sekundę szukając odpowiedniego słowa, a potem rzekł: - Tak jak to zwykle u niego. Tyle że koń padł. - Padł koń - ucieszył się więzień. Marzył o tym, aby móc już powrócić do celi i zdjąć buty. - Jak to mogło być? - Padł - i koniec - powiedział ojciec. - Wołali weterynarza, ale było już za późno - poskrobał się po głowie, znów milczał przez sekundę. Potem rzekł tonem upomnienia: - Z koniem trzeba delikatnie. - Trzeba już kończyć - powiedział strażnik odwracając się ku nim. - Jeszcze zostało pięć minut. - To koń - powiedział szybko więzień i jeszcze nieco dalej wysunął nogi. - Tak, tak... Koń, koń... Pewnie, że z koniem tylko delikatnie... Tak, tak... No wiadomo, co zrobisz, jak padnie?... Trzeba ostrożnie i koniec... Tak, tak... - syknął: przyszło mu na myśl, że teraz - przy pożegnaniu - na pewno trzeba będzie wstać. Syknął i szybko zapytał: - A u nas jak tam? - Ano, chwalić Boga - rzekł ojciec. - Jak dobrze pójdzie, to kupimy krowę na wiosnę. - Koniec - powiedział strażnik. Wstał i podciągnął pas; olbrzymia kabura pistoletu śmiesznie wyglądała przy jego chudym ciele. - No tak - rzekł ojciec. - Nie pora teraz rozmawiać. Teraz musisz z Bogiem, synu, porozmawiać. Ty już jego jesteś. Tak. No, to módl się. Uniósł dłoń do góry: strażnik odwrócił się. - Żegnam cię krzyżem Pańskim - powiedział ojciec głośno. - Uklęknij. Więzień milczał. - Nie - rzekł po chwili; powiedział, że kosztowałoby go to wiele bólu i na samą myśl o tym świeczki stanęły mu w oczach. - Klęknij, synu - powiedział ojciec uroczystym głosem. - Przed krzyżem należy się klęknąć. Więzień pokiwał głową. - Nie - rzekł. Pochwycił rękę ojca i ucałował ją. Potem pocałował matkę i wyszedł razem ze strażnikiem. Starzy również wyszli; poszli przez dziedziniec i znaleźli się na ulicy. Poczęli iść w kierunku dworca, skąd za dwie godziny odchodził pociąg. Szli wiejskim zwyczajem: ojciec przodem, matka dwa kroki za nim, w tyle. - Odmienili go - powiedziała matka. - Nie chciał uklęknąć. - Chlipnęła; jej starcza twarz skurczyła się żałośnie. - Może nie wierzy już w Boga? - rzekła. - Pierwszy raz - rzekł ojciec takim tonem, jakby nie dowierzał samemu sobie. - Pierwszy raz, żeby zrobił nie po mojej woli. Ale dziecko z niego jest dobre. Przy którymś ze skwerów usiedli na chwilę. Dzień był ciepły, śnieg topniał. W kolorze nieba, w nieznacznym spulchnieniu gałązek, w połysku sierści przejeżdżających koni, w wilgotnym blasku szyn czuło się już nadchodzącą wiosnę. Przechodnie rozpinali palta, dzieci wychodzące ze szkół biegły gromadkami, brudny śnieg z szumem spływał do ścieków. - Tak - rzekł ojciec. - Na jesieni Mietek wróci z wojska. Będzie miał garnitur po Janku. Do jesieni trzeba się jeszcze pomęczyć... - Janek był tęższy - powiedziała matka. -Tęższy, tęższy... Mietek w wojsku utyje, tam dają im jeść jak się należy... - milczał przez chwilę patrząc na swoje lśniące buty. - No co - rzekł po jakimś czasie. - Dziecko było z niego dobre. Nic nie powiedział, że ja mu kazałem. Nic - aż do końca. - Tyś mu kazał? - spytała matka. - Ano - rzekł ojciec - tak wychodzi, że ja... - kark poczerwieniał mu nagle. - Ja bachora w domu nie potrzebuję. - Potrząsnął pięściami. - Tymi rękami dorobiłem się wszystkiego - ziemi, domu, żony. Ja na stare lata wstydem świecić nie będę. Zgrzeszyli - ich sprawa. Miał się ożenić z dziadówką? Co ona miała? Co warty człowiek bez ziemi? Nic, tyle co śmierć, może nawet tego nie. Chciałem dla niego dobrze. Ja mu powiedziałem, żeby ją położył koło konia; niech będzie, że koń ją kopnął. A on się po tym wszystkim przestraszył; uciekł i zostawił siekierę. Ja miałem dla niego żonę w Zawadowie. Miałby i dom, i ziemi kawał. Ale on wolał tę. Musiał zrobić po mojej woli. Dobry był z niego dzieciak. I nic nie powiedział. Synowskie posłuszeństwo miał. - Żeby tylko nie cierpiał za bardzo - rzekła matka i chlipnęła. - Gdzie tam - rzekł ojciec. Chrząknął niecierpliwie. - Śmierć to śmierć i koniec. Czy to mało ludzi umiera? Czy on nie widział śmierci? przed demokracją jednej zimy to na Głuchowicach pół wsi wymarzło. A w Zawadowie? A w Janowicach? Z głodu, z zimna zawsze przecie gorzej umierać było. Dobry był z niego dzieciak i śmierć będzie miał lekką. To dopiero za trzy dni. Wrócimy do domu, to pójdziemy się pomodlić, żeby mu ta śmierć letko poszła. Dobry był - powiedziała matka. - Pewno, że dobry - na jej okrągłej, pomarszczonej twarzy malowała się jednak pełna wątpliwości rozterka. - Dobry, dobry - powtórzyła gderliwie. - Ale dlaczego nie chciał uklęknąć przed krzyżem? Index   www.pseudology.org